Sigortasız İşçi ve İş Kazası Durumunda Yasal Süreç Nedir?

Teknik işlerle uğraşan işyerlerinde genellikle çalışan personeli ilgilendiren kazalar meydana gelmektedir. Bu kazalar sonucu, kazaya taraf olanların (personel ve/veya işveren) mağduriyetinin oluşmaması için çalışma hayatı yasalarla düzenlenmiştir. Bu yasal yükümlülükleri yerine getirmek bir zorunluluktur. Yükümlülüklerini yerine getirmeyen işyerlerine uygulanan yaptırımlar bulunmakta ve mevzuata uygun olmayan durumlarda ilgili kurumlar mağduriyeti giderme yolunda çeşitli cezai yaptırımlar uygulayarak pek çok firmayı hassas davranmaya zorlamaktadır. Bu gibi konularda, firmaları ve çalışanları bilgilendirmek amacıyla, mevzuat konularında örnekleme yaparak bilgiler aktaracağım. Burada vereceğim örnekler sadece konuyu izaha yarayan hayali örneklerdir ve gerçek hiçbir firma veya kurumu işaret etmemektedir.

Adana'da Asansör Bakım Onarım Montaj faaliyetinde bulunan X-Asansör Ltd. Şti. Erzurum'da bulunan Y-İnşaat Firması ile Asansör Montaj sözleşmesi yapmıştır. Sözleşme icabı işçiler Adana'dan gönderilmiştir. İşçilerden A, sözleşme yapmadığı halde işçilere yardım amacıyla orada bulunur iken bir anlık dalgınlıkla 5. kattan asansör boşluğuna düşmesi sonucu can vermiştir. Düşüp ölen A’nin ne X-Asansör Firmasında, nede Y-İnşaat Firmasında sigorta girişi yapılmamıştır.

Böyle bir kazanın akabinde tarafların yükümlülükleri ve karşılaşabilecekleri cezai durumlara bir göz atacak olursak; X-Asansör Firması Sözleşme da yazılı işe başlama tarihi itibariyle 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu kanunu icabı en geç aynı gün, Erzurum Sosyal Sigortalar Kurumu Müdürlüğü nezdinde dosya açtırması ve 1 ay zarfında çalıştıracağını beyan ettiği sigortalıların işe giriş bildirgelerini Erzurum SSK Müdürlüğüne vermesi gerekmekteydi. Y-İnşaat Firması ise İnşaatta işçi sağlığı ve güvenliği için gerekli tedbirleri alması gerekmekteydi.

İşçi A öteden beri sigortalı olarak çalıştığı prim gün sayısı 2200 dür. İşçi A’nın eşi, eşinin ölümü üzerine iki firmayı dava etmiştir. Aynı zamanda, Kuruma; eşinin ölümünden dolayı Y-İnşaat Firması ile X-Asansör firmasını sorumlu tutarak şikayet etmiş, kendi ve çocukları için sağlık karnesi ve maaş talebinde bulunmuştur. Kurum müfettiş görevlendirerek olayın iş kazası sonucu meydana geldiğini tespit etmiştir. İşçinin eşine ve çocuklarına maaş ile sağlık karnesi vermiştir. Kurum Müfettişleri; ölen işçi dışında 1 sigortasız işçi daha çalıştığını tespit raporuna yazmıştır.

X-asansör Firması yaptığı iş ve çalıştırdığı sigortalıları Kuruma bildirmediğinden dolayı her bildirge için idari para cezaları ödemekle karşı karşıyadır. Verilmeyen İşyeri bildirgesi için 3 aylık brüt asgari ücret miktarınca, verilmeyen her sigortalı işe giriş bildirgesi için 1 aylık brüt asgari ücret miktarınca idari para cezası tahakkuk edilecektir. Ayrıca verilmesi gereken aylık hizmet belgelerinin süresinde verilmemesi durumunda her sigortalı için Brüt asgari ücretin 1/5'i miktarında idari para cezası kesilir. Söz konusu hususlar müfettiş raporuna göre tespit edildiği için cezalar 3 katı olarak uygulanacaktır. Yatmayan primler gecikme zammı ile birlikte ayrıca tahsil edilecektir.

Sosyal Sigortalar Kurumu İşçi A’nın eşinin emeklilik talebini yerinde görerek; iş kazası sonucu ölen İşçi A'nın eşi ve çocuklarına ödeyeceği emekli maaşı ile sağlık giderlerinin tamamını X-Asansör Ltd. Şti. ile Y-İnşaat Firmasına yükleyecektir. Bu da Türkiye şartlarında astronomik bir rakam şeklinde olacaktır. Örneğin, ortalama 30 yıl emekli maaşı alan bir eş ve bekar 2 kızın alacağı ortalama 20 yıllık emekli maaşı toplamda 600 ay çarpı, alacağı maaş ile sağlık giderleri 500 milyar gibi bir fatura ödemekle karşı karşıya kalırlar. Bu sadece Sosyal Sigortalar Kurumunun çıkarabileceği bir faturadır. Ayrıca; iş kazasını bildirmekle zorunlu olunan; zabıta, savcılık, bölge çalışma müdürlüğü gibi yerlerden gönderilecek cezalar ayrı bir yük bindirmektedir.

İşverenlerin bu gibi altından kalkamayacak faturalarla karşı karşıya kalmamaları için; 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ve 5857 sayılı İş Kanunu gereğince, ilgili kurumlarda işyeri dosyalarını açtırıp, işçi bildirimlerini süresinde vermeleri, iş yerinde iş ve işçi sağlığı için yasal koruyucu tedbirleri almalıdır. Bunlar yapıldıktan sonra vuku bulacak bir iş kazasını da en geç 2 gün içinde Bölge Çalışma Müdürlüğüne bildirmeleri yasal bir mecburiyettir.