555 Sürevci İle Yükselen ve Düşen Kenar Saptaması

Merhabalar! İnternette karşılaştığım bir soru üzerine gerçeklediğim bir devreyi paylaşmak istiyorum. Soru şöyleydi:

Mikrodenetleyicisiz bir devre yapıldığında koşullar çoğaldıkça tasarlanacak devre karmaşıklaşacaktır. Basitliği sağlamak adına bu yüzden soru içindeki isteğin birinden feragat etmek durumundayız. Bu da, "Ne zaman elimi çekersem tekrar 1 saniye çıkış verecek" isteğidir.

Peki neden bu istekten feragat edeceğiz?

Devrenin omurgası 555 tümdevresidir (tümdevre = entegre). 555'i hem yükselen hem de düşen kenarı saptamak için kullanacağız. 555 3 nolu ucundan çıkış verdiğinde bu çıkış süresi dolana dek 555'e başka bir eylem yaptıramıyoruz ki 1 saniyelik çıkış darbemiz sekteye uğramasın. Zaten istesek de, RC devresi dolum süresini (1sn) bitirmeden girişi değişse bile 555 çıkışta bir tepki vermeyecektir. Bu yüzden 555, -ne zaman- elimizi tuştan çekersek DEĞİL, -ilk çıkış darbesi bittikten sonra ne zaman- elimizi çekersek tepki verecektir. Dolayısıyla tasarım bu şekildedir.

Tasarladığım devre çizimi aşağıdadır.

Gördüğünüz gibi devre basit üç temel bölümden ve birkaç bileşenden (component) oluşuyor.

Bu devredeki amaç 555'i öğretmek değil elbette. Yalnız, devrenin yapım amacını ilgilendiren noktalar olması dolayısıyla yüzeysel olarak yapılandırma ve RC hesabını inceleyeceğiz.

Yapılandırma olarak sorudaki isteği karşılayan çalışma biçimi, "monostable" olarak bilinen R ve C ikilisinin belirleyeceği süre boyunca her tetiklemede bir atımlık çıkış veren yapılandırma gerçeklenmiştir. Çıkışın etkin olma süresini belirleyen değişkenleri T = 1,1RC formülünde kullanarak hesaplamayı yapalım.

 > İstenen süre = 1 saniye

 > Seçilen kapasitör = 10uF

 > Seçilen direnç = ?

 T = 1,1 * R * C
 1 = 1,1 * R * 10-6
 R = 1 / (1,1 * 10-6)
 R = 1 / 0,000011
 R = 90909,090909091

Seçeceğimiz direnç 90909,090909091 gibi tuhaf bir sayı olarak sonuçlandı. Fakat böyle değerde bir direnci nerede buluruz diye endişelenmeyin çünkü standart bir değer olan 91k değerine çok yakın bir değer. Fakat bunun sonucunda tam 1 saniye yerine 1,001 saniyelik bir çıkış darbesi elde edeceğiz. Dilerseniz sabit bir direnç bağlamak yerine 500k değerinde bir potansiyometre bağlayıp yaklaşık 5,5 saniyeye kadar çıkış süresi ayarlayabilirsiniz.

Seçilen direnci 91k olarak güncelleyelim:

 > Seçilen direnç = 91k

 > Gerçek süre = 1,001 saniye

Evet buraya kadar geldik ve devreyi kurduysak, devremiz çalışmaya hazır demektir. Aşağıda devrenin çalışmasını gösteren vidyo bağlantısını verdim. Ayrıca 555, BC557 ve BC547 bileşenlerinin veribetleri için bağlantıları da daha teknik ayrıntılara dalmak isteyenler için ekledim.

Bu devre ne işimize yarar diye düşünenler olabilir. Devre tek başına bir hobi devresi olmaktan öteye gitmez. Devreye gerçek bir işlev kazandırmak isterseniz sensörlü devrelerle veya voltaj değişimlerinin saptanması gereken devrelerle birleştirip gerçek bir amaca hizmet etmesini sağlayabilirsiniz. Nelerle birleştireceğiniz sizin hayal gücünüze kalmış.

Bitirmeden gerekli bir hatırlatma yapayım:

Eğer bu devrenin besleme voltajı değerini amacınıza uygun kullanmak için düşürmeyi ya da yükseltmeyi düşünürseniz Ohm yasası hesaplarını kullanarak R3, R4 ve R5 dirençlerini değiştiriniz.

Kullanılan kaynaklar:

Devrenin çalışan prototipini vidyodan inceleyebilirsiniz.

Not: YouTube sitesine yönlendirileceksiniz...